Het programma Economie en glastuinbouw bestaat uit vier onderdelen:

1. Economische ontwikkeling;

2. Economische promotie (waaronder citymarketing);

3. Fysieke bedrijfsinfrastructuur inclusief grondexploitaties van bedrijventerreinen;

4. Bedrijvenloket en bedrijfsregelingen.

We willen het ondernemers- en vestigingsklimaat stimuleren door:

• dienstverlening te bieden die aansluit op de behoefte van ondernemers;

• te investeren in de fysieke ruimte;

• en ruimtelijke plannen waar mogelijk flexibel in te richten (zie programma 1).

Bedrijvigheid en werkgelegenheid zijn voorwaarden voor een goed functionerende samenleving, waarin iedereen meedoet. Ondernemers spelen een belangrijke rol om mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt op weg te helpen naar werk. Als gemeente spelen we daarom in op regionale economische ontwikkelingen en trends. Dat zijn onder meer de groei van het aantal inwoners, de verstedelijkingsopgave en de economische transitie (digitalisering, robotisering, 3D-printing, circulaire- en deeleconomie).
Deze ontwikkelingen hebben invloed op de lokale en regionale bedrijvigheid en werkgelegenheid.

Vanuit de economische visie richten we ons op 'ruimte voor duurzaam en nieuwe ondernemerschap'.

In 2025 willen we een gemeente zijn met:

1. Een duurzaam en toekomstgericht ondernemersklimaat.

2. Ruimte voor ondernemers om in te spelen op economische trends en ontwikkelingen.

3. Behouden van het groene en dorpse karakter als een van de drijvende vestigingsvoorwaarden, voor bestaande en nieuwe ondernemers.

4. Een ondernemersklimaat en een gemeentelijke dienstverlening aan ondernemers die door ondernemers gewaardeerd worden met minimaal een 7,0.

We leggen daarom de focus op een gemeente:

• Waar duurzaam en circulair ondernemen vanzelfsprekend is;

• Met vitale bruisende centra, sociale ontmoetingsplekken voor winkelen, boodschappen, beleving en ondernemen;

• Met een modern en efficiënt tuinbouwcluster;

• Waar de werkgelegenheid zich via optimale benutting van bestaande werklocaties en herstructureringsmogelijkheden zich vooral 'kwalitatief 'ontwikkelt.

Vanuit onze positie in onder andere de Greenport West Holland, de metropoolregio Rotterdam - Den Haag (MRDH), de Strategische Samenwerking Middengebied en Businesspark Haaglanden, investeren we in regionale samenwerking en benutten we kansen die bijdragen aan zowel het regionale als het lokale ondernemers- en vestigingsklimaat. De regio­nale bekendheid van onze gemeente als aantrekkelijke woon- en werkgemeente wordt vergroot, door toepassing van het citymarketingconcept 'Natuurlijk Pijnacker-Nootdorp'.

In het jaar 2022 liepen de laatste coronamaatregelen af maar ontstond er een nieuwe crisis door de oorlog tussen Oekraine en Rusland. Wat voor ondernemers grote kostenstijgingen voor energie, productie en logistiek. Dit gaf veel onzekerheid bij ondernemers. Het inflatiecijfer kwam voor 2022 uit op 11,6% (bron. Rabobank). Het aantal faillissementen steeg in 2022 met 18 procent ten opzichte van 2021, maar is nog steeds historisch laag. Bedrijven konden begin 2022 nog gebruik maken van de coronasteunmaatregelen. De oplopende energieprijzen jaagt ook bij ondernemers de urgentie aan om (verder) te verduurzamen. In deze dynamische tijd is vanuit de gemeente prioriteit gelegd bij het faciliteren en ondersteunen van ondernemers en economie. Wat de daadwerkelijke lokale economische consequenties zullen zijn, wordt de komende jaren waarschijnlijk zichtbaar.

In de glastuinbouw zijn door hoge energiekosten bedrijven minder gaan produceren en de eerste bedrijven hebben moeten stoppen. De economische effecten zijn niet alleen voor de glastuinbouwbedrijven maar ook voor de toeleveranciers. Tevens leiden de hoge gasprijzen tot vertraging van de verduurzaming, omdat ook duurzame energieproducenten, zoals aardwarmte wellicht op hogere prijzen moeten rekenen (als gevolg van de koppeling met gas in de SDE+ subsidies).

De vraag naar fysieke bedrijfsruimte bleef ook in 2022 aanhouden. De beschikbare fysieke ruimte is beperkt en deze moeten we daarom zo efficiënt mogelijk gebruiken, zowel lokaal als in de regio. Als gemeente zetten we daarom in op kwalitatieve werklocaties. In 2022 heeft de pilot omgevingsprogramma bedrijvenpark de Boezem verder vorm gekregen. De ruimtelijke kaders en ambities uit de omgevingsvisie zijn voor programma het uitganspunt.

In 2022 is het aantal absolute banen in Pijnacker-Nootdorp gestegen met ongeveer 0,5%. (bron: werkgelegenheidsregister Haaglanden). Dit geldt ook voor het aantal bedrijfsvestingen. Op Boezem-Oost en Heron, hebben zich nieuwe bedrijven gevestigd en zijn bestaande bedrijven gegroeid.

Figuur 2.1 laat de verhouding zien tussen werken en wonen in de periode 2021. De index varieert tussen 0 (alleen wonen) en 100 (alleen werken). Onze gemeente is een forensengemeente. Daardoor is deze verhouding bij ons lager dan het landelijk gemiddelde. De verhouding wonen-werken is in 2021 ten opzicht van 2020 gedaald met 0,4%. Dit heeft onder andere te maken met de groei van het aantal woningen.

Figuur 2.2 laat zien dat in 2021 het aantal banen per 1.000 inwoners in de leeftijd van 15-65 in onze gemeente nagenoeg gelijk is gebleven met de periode 2020. In dit overzicht van (bron: waarstaatjegemeente) zijn de gegevens uit het werkgelegenheidsregister nog niet verwerkt.

In 2022 is uitvoering gegeven aan de actieagenda Economische Visie 2022 - 2023. De activiteiten richten zich op een stimulerend, innoverend en duurzaam ondernemers- en vestigingsklimaat. Er is continu aandacht voor het verbeteren van de dienstverlening aan ondernemers en faciliteren we ondernemersinitiatieven op het gebied van bereikbaarheid, digitalisering en verduurzaming. Werken we samen met ondernemers aan een toekomstgericht omgevingsprogramma voor bedrijventerrein de Boezem en aan een goede economische infrastructuur. Door in deze randvoorwaarden te investeren, stimuleren we economische groei en werkgelegenheid.

Door inzet van proactief accountmanagement onderhouden we contact met ondernemers op bedrijventerreinen, glastuinbouwgebieden en winkelcentra. Dit versterkt het ondernemers- en vestigingsklimaat. Zo zijn er in 2022 op de bedrijventerreinen Heron en Boezem Oost nieuwe overeenkomsten gesloten voor de bedrijventerreinen en kavels geleverd en in aanbouw genomen. Het resterend aantal uitgeefbare m2 is verder afgenomen.

In 2022 is vanuit de samenwerking Businesspark Haaglanden ingezet op het aantrekken van nieuwe bedrijven voor Heron en Boezem-Oost en de rest van de regio. Figuur 2.3 laat zien dat het aantal bedrijfsvestigingen per 1.000 inwoners in de leeftijd van 15-65 jaar, in 2021 is gestegen. Deze trend heeft zich in 2022 doorgezet. Het totaal aantal vestigingen van bedrijven in Pijnacker-Nootdorp is in 2022 gestegen van 4.752 (2021) naar 5.050 (2022) (bron: werkgelegenheidsregister Haaglanden). De werkloosheid is in 2021 gedaald van 4.0% (2020) naar 3.3%. (Bron: waarstaatjegemeente).

Een goed ondernemers- en vestigingsklimaat is een randvoorwaarde voor bedrijven om zich te vestigen en binnen onze gemeentegrenzen te blijven ondernemen. Het Ondernemersfonds Pijnacker-Nootdorp (OFPN) wordt gefaciliteerd door de gemeente. Het OFPN kan collectieve ondernemersprojecten financieren, die een impuls geven aan het ondernemersklimaat en de lokale economische structuur versterken. In 2021 heeft de raad besloten het OFPN te continueren voor een periode van vijf jaar. Middels een extra heffing op de WOZ-belasting, gebruikersheffing voor bedrijven, wordt het fonds gesubsidieerd. In 2022 is een nieuw bestuur en gestart.

Regionale structuurversterking

In onze economische ontwikkeling zijn we afhankelijk van en anticiperen we op de ontwikkelingen en trends in de regio. In 2022 heeft de gemeente Pijnacker-Nootdorp geparticipeerd in verschillende regionale ontwikkelingen. Wanneer het gaat om het cluster glastuinbouw, is er gewerkt aan de economische structuurversterking van het glastuinbouwgebied Oostland met de gemeenten Zuidplas, Waddinxveen, Lansingerland en de Provincie Zuid-Holland.

Binnen de Metropoolregio Rotterdam Den Haag, is het afgelopen jaar gewerkt aan de nieuwe strategische agenda en een geactualiseerde module bedrijventerreinen in de strategie werklocaties. Daarnaast participeren we met de MRDH in de ontwikkeling van de nieuwe ruimtelijke economische strategie van de Provincie.

Binnen de economische subregio Haaglanden wordt al geruime tijd samengewerkt in Stichting Businesspark Haaglanden (BPH). De ambitie is het versterken van de regionale samenwerking tussen de deelnemende gemeenten op het gebied van bedrijfshuisvesting ten behoeve van het behouden en vestigen van bedrijven en daarmee de werkgelegenheid in de Haagse regio. In 2022 is een start gemaakt met het herijken van de positionering van BPH.

Begin 2020 is de Stichting Businesspark Haaglanden (BPH) uitgebreid naar zeven gemeenten. In 2021 is deze uitbreiding formeel afgerond en de organisatie op orde gebracht. BPH maakt zich sterk om het thema werken een gelijkwaardige plek te geven in de complexe verstedelijkingsopgave, in relatie tot de meervoudige ruimteclaims. Er is een continue vraag naar bedrijfsruimten en -kavels. In 2022 is ingezet op kennisdeling over onder andere verduurzaming en toekomstbestendige bedrijventerreinen. Is er afgestemd over de regionale beleidsontwikkelingen van de Provincie en de MRDH. Daarnaast in geïnvesteerd in samenwerking tussen de BPH-gemeenten op zowel uitvoerend als beleidsmatig niveau. Verder is gestart met de ontwikkeling van een positionpaper en is in samenwerking met de MRDH een onderzoek gedaan naar het 'Beter Benutten' van een aantal bedrijfsterreinen in de BPH gemeente. In 2023 wordt het onderzoek opgeleverd en geanalyseerd op kansen voor de BPH-regio.

Vanuit de Actieagenda Economische Visie is in 2022 ingezet op het versterken van de huidige werklocaties (kwaliteit en efficiënt ruimtegebruik) en niet op het realiseren van nieuwe bedrijventerreinen. Zo zijn initiatieven gefaciliteerd op het gebied van verduurzaming (Energieopslag Boezem), bereikbaarheid (shuttleservice) en andere lokale initiatieven. In 2022 is verder gewerkt aan de pilot gebiedsgericht omgevingsprogramma Bedrijvenpark de Boezem. Eind 2022 is het rapport van STEC opgeleverd met mogelijkheden hoe het terrein zich kan ontwikkelen om in de toekomst vitaal te blijven. Deze pilot wordt ondersteund met een subsidie vanuit de MRDH. Ook de samenwerking met het bestuur van bedrijvenpark De Boezem en de parkmanager is in 2022 gecontinueerd. Naast de lange termijn gebiedsvisie zijn er een flink aantal quick wins in de openbare ruimte opgepakt, waaronder parkeren, entree, handhaving en lichtmasten. De gemeentelijke inzet op de Boezem met ondernemers en parkmanagement heeft tot doel de samenwerking te versterken, de organisatiegraad te verhogen en een basis te creëren voor herstructurering, verduurzaming en circulair ondernemen.

In 2023 wordt het programma ter besluitvorming voorgelegd aan de raad. Verder zijn we als gemeente aangehaakt bij het programma digitale economie en circulair ondernemen van de MRDH. Tijdens bijeenkomsten worden belangrijke ontwikkelingen op gebied van digitale economie, digitalisering en circulair ondernemen in het MKB gedeeld en staan we stil bij de (subsidie) mogelijkheden voor onze lokale ondernemers.

Voor bedrijvenparken Heron en Oostambacht is een onderzoek ontwikkelt dat een nulmeeting betreft van de prestaties op gebied van energiefitheid en dashboard verduurzaming van Oostambacht en Heron. Een subsidie van de provincie heeft dit mogelijk gemaakt. Voor bedrijvenpark De Boezem is een onderzoek gestart naar de energiebehoefte, het voorkomen van energiecongestie en het slimmer omgaan met energie. Een team van 5 ondernemers hebben dit initiatief opgepakt. Het bestuur De Boezem, de gemeente en Stedin zijn daarbij aangesloten. Er is een subsidie aangevraagd en ontvangen van de MRDH en de gemeente stelt capaciteit beschikbaar.

In 2022 zijn nieuwe bedrijfsgronden op Heron en Boezem-Oost uitgegeven aan nieuwe innovatieve, duurzame en soms internationale ondernemers en bedrijven. Hiermee is een bijdrage geleverd aan de groei van zowel de lokale als de regionale werkgelegenheid en economie en toekomstgericht ondernemerschap.

Pijnacker-Nootdorp is de derde grootste glastuinbouwgemeente in de Greenport West-Holland. In 2022 is het netto glastuinbouwareaal licht gegroeid naar 462 hectare. De energiecrisis heeft op dit moment zowel invloed op de bestaande bedrijven als op de ontwikkeling van de glastuinbouw. Bedrijven die de gascontracten niet voor de langere termijn hebben vastgelegd, of geen warmtekrachtkoppeling op het bedrijf hebben, lopen tegen hoge energiekosten aan en kiezen soms voor leegstand. Bedrijven die dit wel op orde hebben, kijken naar de korte termijnmogelijkheden om hun bedrijfsvoering aan te passen en/of af te schalen en kosten te besparen. Uitbreidingsplannen worden overwegend tot nader order uitgesteld. Pijnacker-Nootdorp is een vooruitstrevende gemeente waarop verschillende plekken geothermie wordt toegepast in de verduurzaming van kassen, voorzieningen en de gebouwde omgeving. Deze gemeente is binnen de Greenport West-Holland (GPWH) bestuurlijk ambassadeur op het thema ‘duurzame energie’. De energiecrisis heeft echter ook een weerslag op de ontwikkeling van duurzame energiebronnen.

In 2022 is de doortrekking van de Komkommerweg naar de Hoefslag in de Noordpolder nader verkend. De doortrekking kan de bereikbaarheid en ontsluiting van het gebied vergroten en de economische potentie van het gebied versterken. In het eerste kwartaal van 2023 wordt hierover een besluit genomen.

Verder is in 2022 samen met de gemeenten Lansingerland, Waddinxveen, Zuidplas en de Provincie uitvoering gegeven aan de vier projectplannen (herstructurering Oostland, verbinden tuinders, innovatieve tuinbouwruimte en toekomst tuinbouw Oostland) die zijn voortgekomen uit het 'Werkboek Oostland'.

In het projectplan Tuinbouw Toekomst Oostland zijn 12 jonge tuinbouwondernemers vanuit het scenario denken meegenomen in het vergroten van hun strategisch vermogen. Dit traject is medio 2022 met succes afgerond en krijgt naar het zich laat aanzien een vervolg in de gemeente Westland.

Het projectplan Verbinden Tuinders richtte zich aanvankelijk op het informeren van tuinbouwondernemers via fysieke bijeenkomsten. Corona maakte fysieke bijeenkomsten onmogelijk en heeft ertoe geleid om het accent te verleggen naar het bieden van informatie middels georganiseerde communicatie. Dit is een continu traject en loopt dus nog door.

Binnen het projectplan herstructurering is in 2022 vervolg gegeven aan de uitkomsten van het onderzoek van 2021. Hierbij zijn de overheden, de Warmte Samenwerking Oostland en Glastuinbouw Nederland het gesprek aangegaan met de dertien ondernemers over de zes onderwerpen waarmee zij hun gebieden vitaal willen houden voor de toekomst. In samenwerking met de partners en de ondernemers wordt gewerkt aan deze onderwerpen. Dit traject loopt nog door in 2023. Het projectplan innovatieve tuinbouwruimte heeft door verschillende externe omstandigheden vertraging opgelopen en loopt nog door in 2023.

Begin 2022 is de ontwerp-beleidsnota huisvesting arbeidsmigranten ter inzage gelegd voor zienswijzen. Met inachtneming van de ingekomen zienswijzen heeft de raad in juni deze beleidsnota vastgesteld. Op basis hiervan worden gesprekken gevoerd met de initiatiefnemers die nieuwbouw van huisvesting voorstaan. Gesprekken over de benutting van de bestaande woningen voor de huisvesting van deze doelgroep worden gevoerd op basis van de vastgestelde beleidsnota woningvoorraad.

De samenwerking met de Greenport West-Holland heeft in 2022 vooral plaatsgevonden rondom de ruimtelijke economische strategie en het Energie Akkoord. In 2022 is in samenwerking met de Greenport de ruimtelijke economische strategie 2050 voor de Greenport opgesteld. De ruimtelijke economische strategie is tot stand gekomen via een uitgebreid participatietraject met het bedrijfsleven, de overheden en de kennisinstellingen. In 2023 zal het college een standpunt innemen over de ruimtelijke economische strategie.

De in 2020 in het kader van de uitvoering van het landelijk klimaatakkoord opgestelde gebiedsvisie zijn in 2022 geëvalueerd. Er zijn gebiedsvisie opgesteld voor Oostland, Westland en Voorne Putten. Op basis van de evaluatie is een versnellingsagenda in de maak. Tevens is een onderzoek gedaan door Blueterra naar de behoeften naar electriciteitscapaciteit in de glastuinbouw richting 2040. Uit de eerste resultaten komt naar voren dat de elektriciteitscapaciteit behoefte in de glastuinbouw door meer belichting en verdere elektrificering zal toenemen.

Pijnacker-Nootdorp maakt daarnaast onderdeel uit van de WarmteSamenwerking Oostland (WSO). De WSO is een samenwerking van de overheden in het Oostland, stakeholders in de warmteketen (tuinders, Eneco, Uniper, Agro-Energy, Gasunie), de Provincie en het Rijk. De WSO werkt met de betrokken stakeholders stapsgewijs aan een gebiedsdekkend warmtenetwerk voor de glastuinbouw en (delen) van de gebouwde omgeving in Oostland uit. De huidige energiecrisis heeft ook invloed op de WSO. Op basis van gedane studies is momenteel de richting om de realisatie van het regionale warmtenetwerk op te knippen in deelprojecten en per deelproject de governance te bepalen. De WSO begeleidt deze deelprojecten en bewaakt het algemeen regionaal belang en springt bij daar waar nodig, op zowel inhoudelijk als organisatorisch en financieel gebied. Twee deelprojecten, Rondom Ypenburg – Noukoop en de Oostwestverbinding Klapwijk/Kleijhoogt met de warmtehub in Lansingerland worden onder regie van de gemeente Pijnacker-Nootdorp in samenspraak met de WSO doorontwikkeld.

De Oostlandgemeenten zijn een convenant aangegaan met de Gasunie voor een aansluiting van Oostland op WarmtelinQ. Partijen hebben afgesproken om de aansluiting van Oostland op WarmtelinQ te verkennen. De ambitie is om in Oostland een regionaal warmtenet te realiseren om vraag en aanbod van warmte aan elkaar te koppelen. WarmtelinQ wordt gevoed door havenwarmte. Naast het convenant is een garantstellingsovereenkomst voor een T-stuk in WarmtelinQ getekend. Hiermee staan de Oostland-gemeenten garant voor de kosten van het T-stuk.

In het jaar 2022 liepen de laatste coronamaatregelen af, maar kregen ondernemers te maken met de gevolgen van de oorlog in Oekraine (energiekosten, inflatie). Vanuit de ondernemersvereniging krijgen we signalen dat het druktebeeld niet terug is op het oude niveau, maar in veel gevallen de uitgaven per bezoeker wel stijgen. Er zijn ook zorgen over de ondernemers die het in de coronaperiode het zwaar voor de kiezen hebben gekregen en de komende jaren weer uit de rode cijfers moeten zien te raken. De gemeente probeert de ondernemersverenigingen zo goed mogelijk te ondersteunen en te faciliteren waar mogelijk, bijvoorbeeld door de inzet van citymarkting, communicatie, ondernemerscoaching via de ondernemersklankbordgroep Haaglanden en door de verbinding te leggen met het regionale ondersteuningsaanbod.

Ook in 2022 zijn we blijven investeren in de samenwerking tussen ondernemers, vastgoed en gemeente. Wanneer deze stakeholders periodiek met elkaar in gesprek zijn over branchering, veiligheid, marketing, corona, openbare ruimte en digitalisering, draagt dit bij aan de keuzes en investeringen die elke partij individueel doet aan de gezamenlijke ambities voor een bruisend centrum. Zoals bijvoorbeeld het besluit voor een sociaal cultureel centrum in Pijnacker Centrum en de keuzes van vastgoed voor nieuwe huurders in het winkelcentrum.
In Parade Nootdorp is het afgelopen jaar door de gemeente stevig ingezet op de aanpak van jeugdoverlast. Daarnaast is in 2022 een haalbaarheidsonderzoek opgeleverd over de mogelijkheden voor een upgrade van de openbare ruimte in winkelcentrum Parade. In 2023 neemt het college een standpunt in over dit haalbaarheidsonderzoek en het mogelijke vervolg.

Het gezamenlijk centrummanagent in Pijnacker Centrum heeft in 2022 met name geinvesteerd in het versterken van de samenwerking tussen stakeholders en ondernemers onderling. Het passanten- en marktonderzoek is uitgevoerd en opgeleverd. De uitkomsten hiervan zijn eind 2022 meegenomen in het actieplan voor 2023. Partijen zijn voornemens om de samenwerkingsovereenkomst 'gezamenlijk centrummanagement' in 2023 te verlengen. Begin 2023 is hier door partijen een formeel besluit over genomen.

Week van de ondernemer

In de week van de ondernemer (16 t/m 20 november) heeft de gemeente haar ondernemers in het zonnetje gezet. Op de verschillende bedrijventerreinen zijn de werknemers op heerlijke snacks getrakteerd. Voor de ZZP-ers in onze gemeente is een netwerkborrel georganiseerd en aan de besturen van de winkelcentra is een cheque overhandigd om nieuwe initiatieven te ondersteunen. Ook meerdere glastuinbouw bedrijven zijn bezocht in deze week.

Leegstand

De leegstand zit ruim onder het regionale leegstandgemiddelde (10,18% winkelvloeroppervlak, 14,27% verkooppunten). Het percentage leegstand winkelvloeroppervlak zit rond het niveau van frictie leegstand (5%) (bron: Locatus). Vanuit ondernemers en vastgoedeigenaren zien we toenemende zorgen als het gaat om het vullen van leegstaande winkelpanden. In 2022 is de leegstand iets gestegen, met name in Pijnacker Centrum. De vraag naar panden voor detailhandel is erg afgenomen de laatste jaren. Zo wordt er door vastgoed steeds vaker gekeken naar andere invulling die van toegevoegde waarde is voor het centrum (gezondheid, maatschappelijk instellingen en sport).