Het programma Economie en glastuinbouw bestaat uit vier onderdelen:

1. Economische ontwikkeling;

2. Economische promotie (waaronder citymarketing);

3. Fysieke bedrijfsinfrastructuur inclusief grondexploitaties van bedrijventerreinen;

4. Bedrijvenloket en bedrijfsregelingen.

We willen het ondernemers- en vestigingsklimaat stimuleren door:

• dienstverlening te bieden die aansluit op de behoefte van ondernemers;

• te investeren in de fysieke ruimte;

• en ruimtelijke plannen waar mogelijk flexibel in te richten (zie programma 1).

Bedrijvigheid en werkgelegenheid zijn voorwaarden voor een goed functionerende samenleving, waarin iedereen meedoet. Ondernemers spelen een belangrijke rol om mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt op weg te helpen naar werk. Als gemeente spelen we daarom in op regionale economische ontwikkelingen en trends. Dat zijn onder meer de groei van het aantal inwoners, de verstedelijkingsopgave en de economische transitie (digitalisering, robotisering, 3D-printing, circulaire- en deeleconomie). Deze ontwikkelingen hebben invloed op de lokale en regionale bedrijvigheid en werkgelegenheid.

Vanuit de economische visie richten we ons op 'ruimte voor duurzaam en nieuwe ondernemerschap'. In 2025 willen we een gemeente zijn met:

1. Een duurzaam en toekomstgericht ondernemersklimaat.

2. Ruimte voor ondernemers om in te spelen op economische trends en ontwikkelingen.

3. Behouden van het groene en dorpse karakter als een van de drijvende vestigingsvoorwaarden, voor bestaande en nieuwe ondernemers.

4. Een ondernemersklimaat en een gemeentelijke dienstverlening aan ondernemers die door ondernemers gewaardeerd worden met minimaal een 7,0.

We leggen daarom de focus op een gemeente:

• Waar duurzaam en circulair ondernemen vanzelfsprekend is;

• Met vitale bruisende centra, sociale ontmoetingsplekken voor winkelen, boodschappen, beleving en ondernemen;

• Met een modern en efficiënt tuinbouwcluster;

• Waar de werkgelegenheid zich via optimale benutting van bestaande werklocaties en herstructureringsmogelijkheden zich vooral 'kwalitatief 'ontwikkelt.

Vanuit onze positie in onder andere de Greenport West Holland, de metropoolregio Rotterdam - Den Haag (MRDH), de Strategische Samenwerking Middengebied en Businesspark Haaglanden, investeren we in regionale samenwerking en benutten we kansen die bijdragen aan zowel het regionale als het lokale ondernemers- en vestigingsklimaat. De regionale bekendheid van onze gemeente als aantrekkelijke woon- en werkgemeente wordt vergroot, door toepassing van het citymarketingconcept 'Natuurlijk Pijnacker-Nootdorp'. Als voorbeeld daarvan noemen we het programma WestDoc van tv West, dat aandacht heeft besteed aan onze gemeente met een bezoek aan zorgkwekerij Bloei, Hoeve Biesland, zorgboerderij BuitenGewoon en de sportactiviteit FitStap.

In het jaar 2023 heeft zich de crisis die ontstond in 2022 door de oorlog tussen Oekraïne en Rusland doorgezet. Ondernemers kregen te maken met grote kostenstijgingen voor energie, productie en logistiek. Dit gaf veel onzekerheid bij ondernemers. Het aantal faillissementen in de provincie Zuid-Holland steeg in 2023 met 33 procent ten opzichte van 2022. De faillissementen namen het sterkst toe in de detailhandel, de sector cultuur, sport en recreatie en de horeca en zijn daarmee op het niveau van vóór corona. Ook het aantal gestopte bedrijven is in 2023 toegenomen als gevolg van invordering van verleende coronasteun en belasting. Dit komt vooral terug in de zorgsector, de horeca en de bouwsector. Het inflatiecijfer is in 2023 ten opzichte van 2022 gedaald, in 2023 bedroeg dit 3,9 % (bron. CBS). De aanhoudende energieprijzen heeft ook bij ondernemers de urgentie aangewakkerd om (verder) te verduurzamen.

De vraag naar fysieke bedrijfsruimte bleef ook in 2023 aanhouden. De beschikbare fysieke ruimte is beperkt en deze moeten we daarom zo efficiënt mogelijk gebruiken, zowel lokaal als in de regio. Als gemeente zetten we daarom in op kwalitatieve werklocaties. In 2023 is de pilot omgevingsprogramma bedrijvenpark de Boezem afgerond. Inmiddels is gestart met de uitvoering van het omgevingsprogramma.

In 2022 zijn er 1000 nieuwe banen in Pijnacker-Nootdorp ontstaan (bron: pijnacker-nootdorp in cijfers, 19 januari 2024). In 2022 waren er in 19.010 banen. Ook het aantal bedrijfsvestigingen blijft groeien. In 2022 zijn er 5050 vestigingen. Dat is een stijging van ruim 6% ten opzichte van 2021. Dit komt onder andere door de nieuwe vestigingen op Boezem-Oost en Heron en de groei van bestaande bedrijven.

Figuur 2.1 laat de verhouding zien tussen werken en wonen in de periode 2018-2022. Daarbij is een vergelijking gemaakt met de provincie Zuid-Holland. De index varieert tussen 0 (alleen wonen) en 100 (alleen werken). Bij een waarde van 50 zijn er evenveel woningen als banen. Onze gemeente is een forensengemeente. Daardoor is deze verhouding bij ons lager dan het provinciaal gemiddelde. De verhouding wonen-werken stijgt licht. Waar het percentage in 2018 nog 43,6 was, is dit in 2022 gestegen naar 46,1.

Figuur 2.2 laat zien dat in 2022 het aantal banen per 1.000 inwoners in de leeftijd van 15-65 in onze gemeente gestegen is ten opzichte van 2021. Deze ontwikkeling is vrijwel gelijk aan de landelijke ontwikkeling.

In 2023 is uitvoering gegeven aan de actieagenda economie 2022 – 2023. Een voorbeeld daarvan is de nieuwe samenwerkingsovereenkomst voor het centrummanagement in Pijnacker Centrum die in 2023 is gesloten. Daarnaast is in 2023, na een moeizame start, in het laatste kwartaal geïnvesteerd in de onderlinge relatie tussen gemeente, vastgoedpartijen en het ondernemersbestuur van de Parade. Dit moet in 2024 leiden tot nieuwe samenwerkingsafspraken.

Op het gebied van arbeidsmarkt en werkgelegenheid zijn diverse initiatieven gefaciliteerd en heeft de gemeenteraad het omgevingsprogramma de Boezem vastgesteld. Daarnaast zijn er diverse succesvolle evenementen georganiseerd waaronder de DoeDag in de Techniek en de ondernemersprijs. Verder heeft het E-team met steun vanuit de MRDH onderzoek gedaan naar de implementatie van een batterijsysteem op de Boezem. Ook in de glastuinbouwgebieden is aanzienlijke inzet gepleegd, met onder andere inspiratiebijeenkomsten en de start van het Omgevingsprogramma Vitale glastuinbouw.

Door inzet van proactief accountmanagement onderhouden we contact met ondernemers op bedrijventerreinen, glastuinbouwgebieden en winkelcentra. Dit versterkt het ondernemers- en vestigingsklimaat. Zo zijn er in 2023 op Boezem Oost nieuwe overeenkomsten gesloten voor de bedrijventerreinen en kavels geleverd en in aanbouw genomen. Het resterend aantal uitgeefbare m² is iets afgenomen.

In 2023 is vanuit de samenwerking Businesspark Haaglanden ingezet op het aantrekken van nieuwe bedrijven voor Heron en Boezem-Oost en de rest van de regio. Figuur 2.3 laat zien dat het aantal bedrijfsvestigingen per 1.000 inwoners in de leeftijd van 15-65 jaar, in 2022 is gestegen. Deze trend heeft zich in 2023 doorgezet.

Het totaal aantal vestigingen van bedrijven in Pijnacker-Nootdorp is in 2023 gestegen van 4750 (2021) naar 5.050 (2022) (bron: pijnacker-nootdorp in cijfers, 19 januari 2023). De werkloosheid is in 2022 gedaald van 3,3% (2021) naar 2,8%. (Bron: waar staat je gemeente, 19 januari 2023).

Een goed ondernemers- en vestigingsklimaat is een randvoorwaarde voor bedrijven om zich te vestigen en binnen onze gemeentegrenzen te blijven ondernemen. Het Ondernemersfonds Pijnacker-Nootdorp (OFPN) wordt gefaciliteerd door de gemeente. Het OFPN kan collectieve ondernemersprojecten financieren, die een impuls geven aan het ondernemersklimaat en de lokale economische structuur versterken. In 2021 heeft de raad besloten het OFPN te continueren voor een periode van vijf jaar. Middels een extra heffing op de WOZ-belasting, gebruikersheffing voor bedrijven, wordt het fonds gesubsidieerd. Het op 1 december 2022 aangetreden bestuur is in 2023 aan de slag gegaan en er zijn diverse ondernemersbijeenkomsten georganiseerd.

Regionale structuurversterking

In onze economische ontwikkeling zijn we afhankelijk van en anticiperen we op de ontwikkelingen en trends in de regio. In 2023 heeft de gemeente Pijnacker-Nootdorp geparticipeerd in verschillende regionale ontwikkelingen. Wanneer het gaat om het cluster glastuinbouw, is er gewerkt aan de economische structuurversterking van het glastuinbouwgebied Oostland met de gemeenten Zuidplas, Waddinxveen, Lansingerland en de Provincie Zuid-Holland.

Binnen de Metropoolregio Rotterdam Den Haag, is het afgelopen jaar gewerkt aan de nieuwe strategische agenda en een geactualiseerde module bedrijventerreinen in de strategie werklocaties. Daarnaast participeren we met de MRDH in de ontwikkeling van de nieuwe ruimtelijke economische strategie van de provincie Zuid-Holland.

Binnen de economische subregio Haaglanden wordt al geruime tijd samengewerkt in Stichting Businesspark Haaglanden (BPH). De ambitie is het versterken van de regionale samenwerking tussen de deelnemende gemeenten op het gebied van bedrijfshuisvesting ten behoeve van het behouden en vestigen van bedrijven en daarmee de werkgelegenheid in de Haagse regio. In 2022 is een start gemaakt met het herijken van de positionering van BPH.

Begin 2020 is de Stichting Businesspark Haaglanden (BPH) uitgebreid naar zeven gemeenten. In 2021 is deze uitbreiding formeel afgerond en de organisatie op orde gebracht. BPH maakt zich sterk om het thema werken een gelijkwaardige plek te geven in de complexe verstedelijkingsopgave, in relatie tot de meervoudige ruimteclaims. Er is een continue vraag naar bedrijfsruimten en -kavels. In 2023 is ingezet op kennisdeling over onder andere verduurzaming en toekomstbestendige bedrijventerreinen. Is er afgestemd over de regionale beleidsontwikkelingen van de Provincie en de MRDH. Daarnaast in geïnvesteerd in samenwerking tussen de BPH-gemeenten op zowel uitvoerend als beleidsmatig niveau. In 2023 is verder gewerkt aan de ontwikkeling van een position paper.

Vanuit de actieagenda economie 2023 is de focus gelegd op het versterken van de bestaande werklocaties, met nadruk op het verbeteren van kwaliteit en efficiënt ruimtegebruik. Een belangrijk onderdeel van deze inzet is de vaststelling van het ontwerp gebiedsgericht omgevingsprogramma de Boezem, waar dit uitgangspunt duidelijk naar voren komt. Daarnaast heeft als onderdeel van deze inzet het E-team een haalbaarheidsonderzoek uitgevoerd voor de implementatie van een batterijsysteem op de Boezem. Ook nemen we als gemeente deel aan het traject ‘Circulaire kansen op bedrijventerreinen’ een initiatief dat wordt uitgevoerd in opdracht van de provincie Zuid Holland en de omgevingsdiensten in de regio.

In het kader van duurzaamheidsbevordering hebben we eveneens een bijeenkomst georganiseerd voor ondernemers. Verder zijn we als gemeente aangehaakt bij het programma digitale economie en circulair ondernemen van de MRDH. Tijdens bijeenkomsten worden belangrijke ontwikkelingen op gebied van digitale economie, digitalisering en circulair ondernemen in het MKB gedeeld en staan we stil bij de (subsidie) mogelijkheden voor onze lokale ondernemers.

Voor bedrijvenparken Heron en Oostambacht is een onderzoek ontwikkeld dat een nulmeeting betreft van de prestaties op gebied van energiefitheid en dashboard verduurzaming van Oostambacht en Heron. Een subsidie van de provincie heeft dit mogelijk gemaakt. Voor bedrijvenpark De Boezem is een onderzoek gestart naar de energiebehoefte, het voorkomen van energiecongestie en het slimmer omgaan met energie. Een team van 5 ondernemers heeft dit initiatief opgepakt. Het bestuur De Boezem, de gemeente en Stedin zijn daarbij aangesloten. Er is een subsidie aangevraagd en ontvangen van de MRDH en de gemeente stelt capaciteit beschikbaar. Bovendien starten we in 2024 met energie- of duurzaamheidscoaches voor bedrijventerreinen.

In 2023 zijn nieuwe bedrijfsgronden op Heron en Boezem-Oost uitgegeven aan nieuwe innovatieve, duurzame en soms internationale ondernemers en bedrijven. Hiermee is een bijdrage geleverd aan de groei van zowel de lokale als de regionale werkgelegenheid en economie en toekomstgericht ondernemerschap.

Pijnacker-Nootdorp is de derde grootste glastuinbouwgemeente in de Greenport West-Holland. In 2023 is het netto glastuinbouwareaal op hetzelfde niveau gebleven, namelijk 462 hectare. De ontwikkelingen op de energiemarkt hebben zowel invloed op de bestaande tuinbouwbedrijven als op de ontwikkeling van de glastuinbouw. De tuinbouwbedrijven zijn door de hoge energiekosten nog meer gaan sturen op de factor energie. Ze hebben op basis hiervan hun bedrijfsvoering aangepast door wel, niet of minder te produceren of te wisselen van teelt dan wel terug leveren of afnemen van elektriciteit. Ook zijn er bedrijven die besloten hebben vervroegd te investeren in LED of een extra energiescherm met als oogmerk te komen tot een optimaler bedrijfsvoering en -resultaat in deze moeilijke tijd. Veel bedrijven hebben hun investeringsbeslissingen uitgesteld. Niet alleen hoge prijzen maar ook de onzekerheid over de toekomstige fiscale maatregelen van de landelijke overheid hebben bedrijven weerhouden te investeren in duurzame energieoplossingen als aardwarmte. Dit heeft dan ook direct weerslag op de ontwikkeling van duurzame energiebronnen.

In 2023 zijn in het kader van het besluit om de Komkommerweg te verlengen van de Delftsestraatweg naar de Hoefslag de verwervingsgesprekken opgepakt om tot realisatie van deze verlenging te komen. De onderhandelingsgesprekken zijn nog niet afgerond.

In 2023 is in Oostlandverband, als gevolg van de capaciteitsproblemen bij de één van de partners, weinig vooruitgang geboekt op de twee resterende projectplannen. De Oostland-leden erkennen desalniettemin het belang van samenwerking en informatie-uitwisseling om de uitdagingen in de glastuinbouwsector het hoofd te bieden. De provincie heeft voorgesteld om de samenwerking anders vorm te geven. Hier staan we positief tegenover, maar moet besluitvorming nog plaatsvinden. Inhoudelijk heeft deze wijziging voor ons of onze ondernemers geen consequenties. In het omgevingsprogramma Vitale Glastuinbouw komen in ieder geval alle onderwerpen aan de orde.

In 2023 is met de Greenport West-Holland nog gewerkt aan een nadere uitwerking van de ruimtelijk-economische strategie maar heeft dit niet tot een vastgesteld document geleid. De ruimtelijk-economische strategie zullen we betrekken bij de opstelling van het omgevingsprogramma Vitale Glastuinbouw en de kaderstellende notitie die in het 2^e kwartaal van dit jaar aan de raad zal worden voorgelegd.

Met de Greenport West-Holland en de glastuinbouw werken we aan de energietransitie en verduurzaming van de glastuinbouw. Hiervoor is het energieakkoord overeengekomen. Er zijn gebiedsvisies opgesteld voor Oostland, Westland en Voorne Putten en er is een versnellingsagenda. Door de toenemende productie van hernieuwbare elektriciteit, in combinatie met de productie van elektriciteit in de glastuinbouw, komt het elektriciteitsnetwerk steeds meer onder druk te staan. In Pijnacker-Oost is netcongestie aan de orde. Dit betekent dat productie van elektriciteit door middel van wkk’s onder druk staat. Dit wordt, samen met warmte, opgepakt binnen het energieakkoord en de Pmiek. In 2024 bekijken we wat de consequenties zijn van de energieladder die het kabinet heeft vastgesteld voor het plaatsen van zon op land in het glastuinbouwgebied.

Pijnacker-Nootdorp maakt onderdeel uit van de WarmteSamenwerking Oostland (WSO). De WSO is een samenwerking van de overheden in het Oostland, stakeholders in de warmteketen (tuinders, Eneco, Uniper, Agro-Energy, Gasunie), de Provincie en het Rijk. De WSO werkt met de betrokken stakeholders stapsgewijs aan een gebiedsdekkend warmtenetwerk voor de glastuinbouw en (delen) van de gebouwde omgeving in Oostland uit. Op basis van gedane studies is het voornemen om de realisatie van het regionale warmtenetwerk op te knippen in deelprojecten en per deelproject de haalbaarheid en governance te bepalen.

De WSO begeleidt deze deelprojecten, bewaakt het algemeen regionaal belang en springt bij daar waar nodig, op zowel inhoudelijk als organisatorisch en financieel gebied. Twee deelprojecten, Rondom Ypenburg – Noukoop en de Oostwestverbinding Klapwijk/Kleijhoogt met de warmtehub in Lansingerland worden onder regie van de gemeente Pijnacker-Nootdorp in samenspraak met de WSO doorontwikkeld.

In het jaar 2022 liepen de laatste coronamaatregelen af, maar kregen ondernemers te maken met de gevolgen van de oorlog in Oekraïne (energiekosten, inflatie). Vanuit de ondernemersvereniging krijgen we signalen dat het druktebeeld niet terug is op het oude niveau, maar in veel gevallen de uitgaven per bezoeker wel stijgen. Er zijn ook zorgen over de ondernemers die het in de coronaperiode het zwaar voor de kiezen hebben gekregen en de komende jaren weer uit de rode cijfers moeten zien te raken. De gemeente probeert de ondernemersverenigingen zo goed mogelijk te ondersteunen en te faciliteren waar mogelijk, bijvoorbeeld door de inzet van citymarkting, communicatie, ondernemerscoaching via de ondernemersklankbordgroep Haaglanden en door de verbinding te leggen met het regionale ondersteuningsaanbod.

Ook in 2023 zijn we blijven investeren in de samenwerking tussen ondernemers, vastgoed en gemeente. Wanneer deze stakeholders periodiek met elkaar in gesprek zijn over branchering, veiligheid, marketing, corona en openbare ruimte, draagt dit bij aan de keuzes en investeringen die elke partij individueel doet aan de gezamenlijke ambities voor een bruisend centrum. Een voorbeeld daarvan zijn de keuzes van vastgoed voor nieuwe huurders in het winkelcentrum.

Het gezamenlijk centrummanagement in Pijnacker Centrum heeft in 2023 met name geïnvesteerd in het versterken van de samenwerking tussen stakeholders en ondernemers onderling. Het passanten- en marktonderzoek is uitgevoerd en opgeleverd. De uitkomsten hiervan zijn eind 2022 meegenomen in het actieplan voor 2023. Begin 2023 is de samenwerkingsovereenkomst 'gezamenlijk centrummanagement' in 2023 verlengd. In april 2023 is er een rondetafelgesprek geweest over levendige centra. Daarbij waren betrokken stakeholders uit de domeinen (economie, leefbaarheid, cultuur en sociaal) aanwezig. Als resultaat zijn verschillende initiatieven ontplooid om de lokale betrokkenheid te versterken. Zo werden er bijvoorbeeld twee Kids Hubs geopend in een leeg winkelpand aan het Raadhuisplein om de jongere doelgroep aan te spreken en onderzoeken we de mogelijkheden om de geplande speelvoorzieningen eerder te realiseren. De samenwerking met winkelcentrum Parade is in 2023 minder soepel verlopen. Er is geïnvesteerd in de onderlinge relaties en in 2024 hopen we nieuwe samenwerkingsafspraken te maken.

Dag van de ondernemer en ondernemersprijs

Op 17 november 2023 was het de dag van de ondernemer in Pijnacker-Nootdorp. Op die speciale dag heeft de gemeente haar ondernemers in het zonnetje gezet. Op de website stond een speciale videoboodschap voor alle ondernemers waarbij de wethouders ondernemers uitnodigden om zich aan te melden voor een bedrijfsbezoek. Een leuke manier om kennis te maken en te leren over de ervaringen van ondernemers. Daarnaast zijn op 13 november de ondernemersprijs en belofteprijs uitgereikt. Met deze prijzen geeft het gemeentebestuur een blijk van waardering aan de lokale ondernemers die zorgen voor een gezonde economie in Pijnacker-Nootdorp.

Leegstand

Na een aantal jaren van een afnemend percentage leegstand, zien we in 2023 dat het aandeel leegstand in de verkooppunten iets is toegenomen. In 2022 bedroeg het percentage 2,6%, terwijl dit in 2023 is gestegen naar 3,9%. Eenzelfde ontwikkeling is terug te zien het aandeel leegstand winkelvloeroppervlakte. Ook hier zien we een lichte stijging van 2,4% in 2022 naar 3,6% in 2023. Vanuit ondernemers en vastgoedeigenaren zien we toenemende zorgen als het gaat om het vullen van leegstaande winkelpanden. De vraag naar panden voor detailhandel is afgenomen de laatste jaren. Zo wordt er door vastgoed steeds vaker gekeken naar andere invulling die van toegevoegde waarde is voor het centrum (gezondheid, maatschappelijk instellingen en sport).